De teksten van Tom van Doormaal - Horizontalisering.nl2024-03-29T14:05:55ZTom van Doormaalhttps://horizontalisering.nl/profile/TomvanDoormaalhttps://storage.ning.com/topology/rest/1.0/file/get/1540037291?profile=original&width=48&height=48&crop=1%3A1https://horizontalisering.nl/profiles/blog/feed?user=0mmcrb4f9ju62&xn_auth=noDe ambachtelijke kwaliteit van het bestuurtag:horizontalisering.nl,2013-03-20:2303270:BlogPost:211232013-03-20T13:47:22.000ZTom van Doormaalhttps://horizontalisering.nl/profile/TomvanDoormaal
<p><b> </b></p>
<p>Met het politieke instinct van Hans Wiegel is nooit veel mis geweest. Toch is zijn suggestie opnieuw te gaan formeren een beetje raar. Onlangs, te gast bij Eva Jinek, deed hij het weer: het idee van een tussenformatie opwerpen. Het parlement heeft geformeerd, nadat het volk heeft gekozen. “Een vruchtbare samenwerking met beide kamers der Staten Generaal” is niet nagestreefd. Daar komt veel politiek gedoe van.</p>
<p>Rutte noemt het zoeken naar meerderheden welgemoed de…</p>
<p><b> </b></p>
<p>Met het politieke instinct van Hans Wiegel is nooit veel mis geweest. Toch is zijn suggestie opnieuw te gaan formeren een beetje raar. Onlangs, te gast bij Eva Jinek, deed hij het weer: het idee van een tussenformatie opwerpen. Het parlement heeft geformeerd, nadat het volk heeft gekozen. “Een vruchtbare samenwerking met beide kamers der Staten Generaal” is niet nagestreefd. Daar komt veel politiek gedoe van.</p>
<p>Rutte noemt het zoeken naar meerderheden welgemoed de normale democratische praktijk. Maar kritische beschouwers kijken meewarig naar het gedraaf van de bewindslieden door het kamergebouw. Zij zien het geïmproviseer van Blok en denken dat de kwaliteit van het regeren ernstig is afgekalfd. Wat is er aan de hand?</p>
<p><b>Actualiteit</b></p>
<p>SCP-directeur Paul Schnabel gaf ons ooit het 4-R model: de politiek moet <u>r</u>ichting geven, <u>r</u>uimte laten, <u>r</u>esultaat en <u>r</u>ekenschap vragen. Als we die simpele vier R’s toepassen, moeten we concluderen dat de actuele politiek ontspoort, tot Wiegel’s, maar zeker tot mijn ongenoegen.</p>
<p>De politiek geeft geen <b>richting</b> aan. In het Haagse jargon zeggen we dan dat de “stip op de horizon” ontbreekt. Richting zou gegeven zijn door een formatie waarin niet was geruild, maar waarin doeleinden gemeenschappelijk waren gemaakt en bijgeslepen en vervolgens in globale vertalingen tot operationele beleidsvoorstellen waren omgevormd.</p>
<p>De politiek geeft ook geen <b>ruimte,</b> want er is geen betrouwbare meerderheid. Als er richting is, moeten de bestuurlijke professionals de ruimte van de politici krijgen om beleid te ontwikkelen. Maar de beperkte kracht van de coalitie veroorzaakt koortsachtig zoeken naar meerderheden, gedoe tussen Tweede en Eerste Kamer, aanpassen van plannen, veranderen daarvan, tijdnood. Dat levert zwakke plannen, slechte berekeningen, morsige processen. Overheersende indruk: <b>Den Haag klungelt</b>.</p>
<p>Aan <b>resultaat</b> en <b>rekenschap</b> zijn we nog niet toe. Maar als je de bouwsector wilt stimuleren, terwijl je voor miljarden aan investeringsruimte uit de huisvesting wegzuigt, is er geen reden voor optimisme over resultaat. Of: even bij het wonen blijvend, het idee van het woonakkoord is scheefwoners naar de koopmarkt te treiteren, maar was het verstrekken van hypotheken voor lage inkomens in Amerika niet het begin van de crisis? De ruimte voor starters ontbreekt op de hypotheekmarkt. En starters zijn vooral tweetallen, met bescheiden inkomens.</p>
<p><b>Technocratie</b></p>
<p>De overheid is te groot, zo meldt ons de VVD. Maar het ‘bashen’ van ambtenaren en het ondoordacht verknippen van rijksbureaucratie is niet erg bevorderlijk voor een beter bestuur. Het is een sfeer die bijdraagt aan een mooie paradox: het zoeken van meerderheden van Rutte II is geen feest voor de democratie, maar het gebrekkige besluitvormingsproces leidt tot het faillissement van de technocratie.</p>
<p>Maar ben ik dan voor technocratie? Dat niet, maar een nieuwe balans tussen de politieke richtinggevers en de ambtelijke beleidmakers is bitter nodig. Omdat er geen gedeeld politiek perspectief is, kunnen de technocraten hun plannen niet meer ingekaderd kwijt aan de politiek. Rutte I had gemengde werkgroepen van ambtenaren en deskundigen, die mogelijkheden voor bezuinigingen onderzochten. In die groepen werden <b>mogelijke</b> en <b>wenselijke ingrepen</b> scherp gescheiden. Ambtenaren onderzoeken mogelijkheden, politici vormen meerderheden voor wat wenselijk en haalbaar is.</p>
<p>Een kamerdebat over de uitkomsten van alle groepen kan ik me niet herinneren. Daarin had de samenhang en wenselijkheid van de voorstellen politiek moeten worden getoetst. Dus toen het uit kwam, kon iedere politicus en ambtelijke adviseur naar believen zijn eigen kersje pikken uit de stapel bezuinigingsrapporten.</p>
<p><b>De formatie</b></p>
<p>De politieke werkelijkheid van dit moment is verrassend, met een coalitie van VVD en PvdA, die ideologisch tegenstanders waren en die hun meerderheid in de peilingen inmiddels al lang weer kwijt zijn. De keuze om de minderheidspositie in de Eerste Kamer voor lief te nemen, was opmerkelijk. Daarom toch nog een blik terug naar de formatie.</p>
<p>De eerste formateur was Henk Kamp: een goede bestuurder, maar geen bron van ideologische diepgang of vergezichten. De tweede formateur werd Wouter Bos, inspirerender dan Kok, maar ook geen drager van rode of ideologische veren: Tom Pauka noemt hem prettig om mee te werken maar een technocratisch leider.</p>
<p>Zo kwam een formatie tot stand met standpunten op kaartjes: van die kaartjes is een kaartenhuis gebouwd. De ideologen (Blok, VVD, Samsom en Dijsselbloem, PvdA) zaten er bij en waren tevreden met het tempo en bereid elkaar iets te gunnen. Maar onvermoede vriendschap is geen richting en geen compromis.</p>
<p><b>Compromissen</b></p>
<p>Politiek en democratie betekent in een meerpartijensysteem dat je compromissen sluit. In coalities hoort dat zeker en als je daartoe niet bereid bent, ben je meer sektariër dan democraat. Maar rotte compromissen moeten niet. Churchill had wel wat met compromissen: beroemd is zijn kraker dat als Hitler de hel zou binnenvallen, hij tenminste een keer iets aardigs over de duivel zou zeggen in het Lagerhuis. Maar of hij met de duivel echt gepacteerd zou hebben?</p>
<p>De VVD en de PvdA gunnen elkaar hun standpunten, maar dat is onvoldoende in de weerbarstige werkelijkheid van het alledaagse regeren. De zorgpremie is door de VVD achterban al afgeblazen. Het woonakkoord is voor de PvdA achterban eigenlijk onverkoopbaar. De plannen zijn niet goed, de improvisatie bij het zoeken naar meerderheden maakt het nog erger. De ambtelijke voorbereiding loopt daardoor fout. (berekeningen, regie)</p>
<p>Wiegel snapt als geen ander wat er mist. Daarom pleit hij voor een nieuwe formatie. Hij volgt mijn redenering geheel; alleen mijn zorg over de ambachtelijke kwaliteit van voorstellen heb ik nog niet gehoord. Het is een beetje raar voorstel, maar niet gek. Het is hoog tijd voor een terugkeer van de ambachtelijke kwaliteit in het regeren.</p>
<p>Tom Pauka, “Het geluk van Links”, Amsterdam, 2013-03-04</p>
<p>Avishai Margalit, Compromissen en rotte compromissen, Amsterdam, 2009</p>
<p> </p>Eindeloze discussietag:horizontalisering.nl,2013-01-29:2303270:BlogPost:200352013-01-29T11:56:18.000ZTom van Doormaalhttps://horizontalisering.nl/profile/TomvanDoormaal
<p><b> </b></p>
<p>Op Sargasso.nl schreef ik over de benarde minister Blok, die problemen moet oplossen die al een halve eeuw bestaan. Hij is met een kaartenhuis-regeeraccoord op pad gestuurd. Het doet mij denken aan het laatste verhaal van Toonder over heer Bommel in een zompig moeras. Maar dat liep goed af.</p>
<p><b>Verzelfstandiging en toezicht</b></p>
<p>Enkele decennia geleden vonden we de overheid te groot. Organisaties konden het wel zelf, niet alles moest door de staat worden…</p>
<p><b> </b></p>
<p>Op Sargasso.nl schreef ik over de benarde minister Blok, die problemen moet oplossen die al een halve eeuw bestaan. Hij is met een kaartenhuis-regeeraccoord op pad gestuurd. Het doet mij denken aan het laatste verhaal van Toonder over heer Bommel in een zompig moeras. Maar dat liep goed af.</p>
<p><b>Verzelfstandiging en toezicht</b></p>
<p>Enkele decennia geleden vonden we de overheid te groot. Organisaties konden het wel zelf, niet alles moest door de staat worden aangestuurd en gecontroleerd. Het zijn ook nu nog vertrouwde zinnetjes, al ligt het neo-liberale denken wat achter in de etalage. Maar verzelfstandigen is al twintig jaar modern.</p>
<p>Dat pakte niet altijd goed uit. Dus er kwamen toezichthouders en inspectieregimes. Voorbeelden? Te over: alleen in de wereld van bedrijven vinden we de Nederlandse Mededingingsautoriteit (Nma), de Autoriteit Financiële Markten (Afm), de Nederlandse Bank. Het heeft ons niet behoed voor de narigheid met de bank van Scheringa, wellicht ook niet voor de deconfiture van de SNS.</p>
<p>Ook VROM en IVW hadden een hoop te inspecteren: dus ook departementen richtten inspecties in. Maar de ramp in Enschede (VROM- regels vuurwerkopslag), in Volendam (VROM – regels bouwen en gemeentelijk toezicht), op Schiphol (VROM – regels en toezicht verblijfsinrichtingen) gebeurden toch. Ook de Inspectie van Verkeer en Waterstaat deed niet alles goed: had de kreupele Boeing van El Al van Schiphol mogen vertrekken voordat hij in de Bijlmer neerstortte?</p>
<p><b>Samenhangende toezichtsystemen</b></p>
<p>Over Vestia heb ik eerder geschreven dat ik de opwinding eenzijdig vond en aandacht wilde voor het systeem van toezicht. Behalve de justitieel vervolgden heeft niemand Vestia met opzet in de nesten gewerkt. Dat was te genuanceerd voor veel applaus, maar de toenmalige Minister Spies begreep het wel en stelde een geleerde commissie in ter advisering. Op 14 januari werd het rapport naar de Tweede Kamer gestuurd. Minister Blok gaat er over nadenken. Dat is geen hoog tempo, nu we al meer dan twintig jaar over toezicht nadenken.</p>
<p>De opdracht van de commissie luidde:</p>
<p><i>“De commissie heeft tot taak de minister te adviseren over hetgeen nodig is om de risico’s van het maatschappelijk ondernemerschap van woningcorporaties beter beheersbaar te maken en daarbij aan te geven welke maatregelen nodig zijn voor een prudent, effectief en efficiënt financieel beleid van en toezicht op woningcorporaties.”</i> (art. 2 lid 2: Regeling Instelling Cie Hoekstra)</p>
<p>Sommige dingen gaan niet snel: in 1997, toen vooral het toezicht van gemeenten op woningcorporaties onbevredigend werd gevonden, luidde de brede vraagstelling aan prof. mr. M. Scheltema:</p>
<p><i>“Op welke wijze dient het toezicht op de woningcorporaties te worden vormgegeven, gelet op de gebreken in het huidige toezichtsarrangement?”</i> (Rapportage Project Toezicht Volkshuisvesting, R.U. Groningen, januari 1997)</p>
<p>De uitkomst van Scheltema c.s. was dat de rol van de gemeente in het toezicht op de corporaties verdween.</p>
<p><b>De gemeentelijke rol in het toezicht</b></p>
<p>De rapporteurs, die uit 1997 en die van 2013 zeggen veel verstandige dingen. Die hoeven we niet in detail te volgen. Maar de geoefende Kremlinoloog vindt ook in de stukken voor het Binnenhof vaak inspiratie in terzijdes. Zo schrijven Hoekstra, Hoogduin en Van der Schaar op p.53:</p>
<p><i>“D e commissie heeft nog overwogen om de gemeenten opnieuw in de toezichtsketen te plaatsen, maar ziet daar van af. De schaalvergroting tot over de gemeentegrenzen van woningcorporaties, die zich na 1995 voordeed leidt ertoe dat de organisatie van dat toezicht lastig is, terwijl vooralsnog de benodigde capaciteit en deskundigheid veelal ontbreekt.”</i></p>
<p>Woningcorporaties hadden vroeger een werkgebied in hun statuten. Dat gaf een heldere relatie met een gemeentebestuur. Als er meer corporaties werkzaam waren, moest de gemeente ook iets verdelen: als één corporatie alle grond zou krijgen was er immers geen concurrentie. Maar er waren ook wel bezwaren: de corporaties en de gemeenten trokken hun eigen klanten voor. Als je van elders kwam “kon je er niet tussen komen”. De regels van Europa vroegen om een open woningmarkt. Ook niks tegen een beetje schaalvergroting en concurrentie dacht VROM en weg was de lokale binding en het werkgebied.</p>
<p>Nu meldt het regeerakkoord in een intrigerend zinnetje, dat woningcorporaties onder aansturing van de gemeenten worden geplaatst. De VNG ruikt iets en heeft maar weer een commissie ingesteld, waarin prof. Johan Conijn rapporteur is, de geleerde die de truc met de verhuurdersheffing en de huurverhogingen ter grootte van 4.5% van de w.o.z. waarde binnen een week na publicatie van het regeeraccoord doorprikte.</p>
<p>Het lijkt op het laatste verhaal van Toonder: “het einde van eindeloos”. Heer Bommel vaart daarin door een zompig moeras naar Parnas (het beloofde land?), dobbert langs een steiger waarop een visser, die op zijn vragen alleen roept: “volgende steiger”. Prof. Scheltema wist in 1997 dat de gemeenten geen toezichtsrol moesten hebben, maar vijftien jaar later gaat de discussie in de commissie Hoekstra over hetzelfde.</p>
<p>De problematiek van Scheltema is opnieuw door de commissie Hoekstra betast. De gemeente is na het advies van Scheltema weggestreept als toezichthouder, maar het probleem van de lokale binding van corporaties en gemeenten is niet opgelost. Het schiet inderdaad niet op. Blok kan daar niet veel aan doen, maar de opdracht deugde niet. Adviesopdrachten hebben alleen zin, als je weet welke richting de ontwikkeling rond de woningcorporaties moet gaan. De schaalvergroting en de ontkoppeling van de lokale politiek wordt ten departemente kennelijk als onontkoombaar beschouwd.</p>
<p><b>De omvang van Vestia</b></p>
<p>Wie deze geschiedenis op het thema Vestia legt, ziet het belang ervan. Vestia kon groeien als kool en in vele gemeenten activiteiten ontwikkelen. Het natuurlijke contact met gemeentebesturen ontbrak: Vestia was ook te deskundig en te groot en te belangrijk om een heldere gesprekspartner te kunnen zijn met een lokale wethouder over een projectje. Daarin speelde ook arrogantie mee.</p>
<p>Wat is het belang van de volkshuisvesting? In mijn ogen definieer je dat altijd lokaal. Die definitie verandert dus als je degenen die definiëren niet meer kent. Een grote en complexe organisatie maakt andere afwegingen, zonder die lokale wethouders, die hun belang en visie articuleren. Daarbij komt dat Vestia een institutie werd “too big to fail”. Omvallen moest worden voorkomen.</p>
<p>Wat kan Blok met het advies? Zeker, er staat veel verstandigs in: WSW en CFV moeten beter samenwerken, de accountant, die goedkeurende verklaringen introk krijgt een douw, de verhouding tussen bestuurder/ directeur van Vestia en Raad van Commissarissen klopte niet, het ministerie moet beter opletten. Het is allemaal “klein bier”.</p>
<p>De sectorale solidariteit heeft gewerkt en een reddingsplan is gemaakt. Maar het kost alle corporaties in Nederland voorlopig 5% van de huuropbrengst. Daar hebben vele tanden van geknarst. Nu moet Blok de Eerste Kamer duidelijk maken dat de arme huurders ook nog twee miljard voor de schatkist moeten gaan op brengen. (de verhuurdersheffing) Het zal hem zwaar vallen. Dat is maar goed ook, want de verhuurdersheffing is het einde van de sociale woningbouw in ons land, na een eeuw van succes. Daar zullen de meeste partijen niet aan mee werken.</p>
<p></p>OVER ONGELIJKHEIDtag:horizontalisering.nl,2012-02-16:2303270:BlogPost:155952012-02-16T19:30:00.000ZTom van Doormaalhttps://horizontalisering.nl/profile/TomvanDoormaal
<p>Een betere spreiding van kennis, macht en inkomen wilden we vroeger. Maar Joop den Uyl is er niet meer. Volgens Zygmunt Bauman is de situatie paradoxaal: “Nooit waren we zo vrij. Nooit hebben we ons zo machteloos gevoeld.” Daar zit iets in. Nu de SP de grootste partij dreigt te worden, komt de herinnering aan Den Uyl weer boven.</p>
<p>Kent de PvdA nog bevlogen socialisten? Misschien dat Hans Spekman het tij wat kan keren, maar erg positief is het beeld niet, voor traditionele partijen als…</p>
<p>Een betere spreiding van kennis, macht en inkomen wilden we vroeger. Maar Joop den Uyl is er niet meer. Volgens Zygmunt Bauman is de situatie paradoxaal: “Nooit waren we zo vrij. Nooit hebben we ons zo machteloos gevoeld.” Daar zit iets in. Nu de SP de grootste partij dreigt te worden, komt de herinnering aan Den Uyl weer boven.</p>
<p>Kent de PvdA nog bevlogen socialisten? Misschien dat Hans Spekman het tij wat kan keren, maar erg positief is het beeld niet, voor traditionele partijen als CDA en PvdA. De VVD en de PVV doen het nog even redelijk, op basis van de neo-liberale winderigheid, maar voor hoe lang? De neo-liberale visie is een mislukking op het economische vlak en sociaal-psychologisch gevaarlijk, dus verandering kan niet uitblijven.</p>
<p>Obama richtte zich in zijn State of the Union bijna exclusief tot de middenklasse in Amerika. Dat is te snappen. Door de combinatie van belastinghaat, afkeer van overheidsuitgaven, stijgende zorgkosten en crisis, komen de middengroepen in Amerika in de knel te zitten. Want zij dragen de gevolgen.</p>
<p>Het is een vreemd schouwspel, ook in Europa: rechts heeft ‘oplossingen’ voor de problemen, maar de gevolgen daarvan komen toch vooral bij Henk en Ingrid terecht. Bezuinigen doen we op de zorg, op de regelingen voor de zwakken en de kwetsbaren, de uitkeringen bij werkeloosheid en invaliditeit. De schulden moeten op orde, maar de beperking van de overheidsuitgaven kost banen. Ook bij ons betalen de middengroepen de prijs voor de crisis. In Engeland worden rellen, gelijkend op die in de Franse voorsteden gezien en Cameron reageert als een neo-liberaal kind van zijn tijd: streng straffen, crimineel gedrag, de zweep er over. “Racaille”zei Sarkozy al.</p>
<p>Enkele weken geleden zat ik bij een presentatie over de Wet Werken naar Vermogen, door een beleidsambtenaar van SZW: afspraak was dat de discussie niet politiek maar technisch zou zijn. Maar toen een opgewekte grafiek over het toenemende verdienvermogen van Wajongers werd getoond, kwam het toch: "Hoezo verdiencapaciteit? Die mensen zitten toch niet voor niks in die regeling? En als we te gemakkelijk toegang verleenden, zou het dan niet zo zijn dat toch minstens 50% een progressieve arbeidsbeperking heeft, waardoor de aangenomen bezuiniging op de Wajong geheel te niet wordt gedaan?" Tja, zei de medewerker: "dat zal in de praktijk moeten blijken". Het is ideologie, maar ook heel duidelijk: we bezuinigen geld en verzinnen er daarna een verhaal bij.</p>
<p>Het gaat mij niet om de politieke weerzin, die ik overigens wel voel. Ik zoek iets anders: de ideologische of liever intellectuele capaciteit om plannen te ontwikkelen, die echt hervormen en die niet de steun voor het beleid bij de massa der kiezers ondermijnen. Een massale meerderheid van de SP is misschien toch ook niet zo goed voor de ontwikkeling van onze samenleving. Kan rechts en midden anders? "Wij bezuinigen slim", zei Rutte in Brussel. Als je naar de peilingen kijkt, vreet hij vooral de toch al kleine meerderheid van zijn kabinet aan, met de lopende en nog komende bezuinigingen. En hij vergroot de ongelijkheid. De kiezer is niet gek. De hoop ligt vermoedelijk bij een hernieuwd te mobiliseren midden: het CDA zet daar al op in.</p>
<p>Ik geef een voorbeeld. De film over het leven van Thatcher heeft tot enige polemiek geleid, misschien wel door het voortreffelijke spel van Meryl Streep. Maar deze ‘kruideniersdochter” heeft vooral de middenklasse in de kou gezet met haar beleid. In het boek “The spirit level”, why equality is better for everyone van Richard Wilkinson en Kate Picket staat een historische grafiek. Die toont aan hoezeer “de IJzeren Dame” de ongelijkheid in Engeland heeft bevorderd. Het is de vraag of zij zich volledig bewust was van de gevolgen van haar beleid. Als je Meryl Streep moet geloven heeft zij nooit haar nederige afkomst vergeten. Dat zij in termen van sociaal beleid een gesel was voor haar klasse, mag dan merkwaardig heten. Ik concludeer dat zij ideoloog was, meer dan analyticus.</p>
<p>In Amerika zie je in de verkiezingsstrijd een soortgelijk effect ontstaan. Obama gaat voor sociaal beleid, want daar zijn de stemmen te halen. Romney en Gingrich moeten daardoor hakken op de inkomensoverdrachten, de gezondheidszorg en het sociaal beleid. De Republikeinen wilden zelfs de verzekering van de gezondheidszorgkosten als ongrondwettig proberen af te schieten. Gingrich liet zich verleiden tot de aankondiging van een permanent station op de maan, aan het einde van zijn tweede periode als president. Alsof de geteisterde Amerikaanse belastingbetaler op die uitgaven zit te wachten. Maar een serieuze visie op de samenleving of het ontstaan van de crisis heeft rechts niet. Ook de Amerikaanse kiezer is niet gek.</p>
<p>Kortom, welke denkbeelden kunnen tot hervormingen uitgroeien? Kunnen we vermijden dat de kiezer de ene gedachtenloze regering inruilt voor een nieuwe, zonder dat er iets van betekenis verandert? Het lijkt er op dat wij in een ideologische fuik zijn gezwommen, waaruit niet valt te ontsnappen. De vraag is: "wat is nog van waarde"? Het antwoord dat de PvdA en WBS daarop geven is een stroom van woorden en papier. Zoals Judt opmerkte: ”we hebben een discursief probleem”. </p>
<p>Laten we ergens beginnen met de vraag wat nog van waarde is: Den Uyl’s ” spreiding van kennis, macht en inkomen” dan maar? Ik wil een poging doen een thematische reeks te maken.</p>
<p> </p>
<p>Om te beginnen een paar simpele werkhypothesen over de ontwikkeling:</p>
<p>- spreiding van <i>kennis</i>. Sinds Den Uyl heeft internet voor een mooie spreiding van informatie gezorgd. Ook verbeterde druk- en reproductietechnieken hebben daar aan bijgedragen. Maar zonder problemen is de gratis en onbelemmerde toegang tot informatie allerminst. De strijd rond belangen en auteursrecht woedt. En informatie is nog geen kennis. Want die informatie verwerken tot bruikbare kennis veronderstelt een getraind verstand en goed onderwijs; of dat beter loopt dan vroeger is nog maar de vraag; is de kwaliteit van het onderwijs verbeterd? </p>
<p>Bovendien lijkt de confrontatie met kennis, die strijdig is met je voorkeur door Google te worden beperkt. De selectietechniek van Google is immers gebaseerd op eenvoudige denkbeelden over jouw aandacht, die voor adverteerders en commerciële doeleinden moet worden getrokken.</p>
<p>Kortom: de situatie rond de spreiding van kennis is ernstig, maar niet hopeloos.</p>
<p>- spreiding van <i>macht</i>. Op mondiaal niveau is er veel aan het veranderen. In de tijd van Den Uyl leek vooral de OPEC de uitdaging, maar inmiddels ontwikkelen China, India en Brazilië zich tot economische grootmachten van niveau. De Pax Americana blijkt te kostbaar. Het voedselprobleem is wat afgenomen. Dat is positief. Veel zorgelijker is het gesteld in de verhouding tussen politiek en markten: door de ICT revolutie en de snelheid van handelen, lijkt het financieel-economisch beleid van regeringen per definitie te traag; de problemen rond de euro zijn er een illustratie van.</p>
<p>Binnen landen is het beeld diffuus: de politieke macht concentreert zich niet meer zo sterk bij nationale regeringen, maar meer bij bureaucratische samenwerkingsverbanden en grote internationale instituties: bij ons de discussie over Brussel en de ECB. Ook op kleinere schaal versmelten politiek en bestuur en wordt de democratische macht een marginale farce.</p>
<p>Kortom: de situatie rond de spreiding van macht is ernstig, maar niet hopeloos.</p>
<p>- spreiding van <i>inkomen</i>.</p>
<p>De gegevens die hierover zijn te vinden passen bij de verwachting, maar zijn daarom niet minder opmerkelijk. De rechtse presidenten in Amerika hebben een anti-egalitair effect op de gelijkheid, de nivellerende effecten van de periode Clinton zijn beperkt en tijdelijk. Krugman heeft daarvan scherpe analyses gemaakt, zowel over inkomen als over bezittingen en de ongelijke verdelingen daarvan.</p>
<p> En hoe zit de ontwikkeling van de ongelijkheid in Nederland?</p>
<p>Daarvoor zoeken we bij de OECD. In een rapport over ongelijkheid en economische groei , dat dit jaar zal verschijnen, vindt de belangstellende lezer dat de meeste landen op zijn minst toenemende inkomensongelijkheid kent. Nederland komt daar niet slecht uit, maar dat heeft misschien toch meer te maken met de geschiedenis van de sociaal-democratie in ons land, dan wij graag erkennen.</p>
<p>Kortom: de situatie rond inkomensverdeling is ernstig, maar niet hopeloos.</p>
<p> </p>
<p>De trits “kennis, macht en inkomen” lijkt belegen maar is nog boeiend genoeg.</p>
<p> En die inkomensongelijkheid is slecht: we doen het beter als we gelijker zijn. Het boek van Wilkinson en Picket dat ik eerder noemde, geeft daarvoor verbluffend sterke aanwijzingen. Gezondheid, criminaliteit, overgewicht, veel problemen zijn minder in landen met een grotere gelijkheid.</p>
<p>Het neo-liberale vertoog hoeft door Sargasso niet ten grave te worden gedragen. Maar in tijden waarin wij ons minder vrij voelen dan ooit, terwijl we meer middelen hebben dan ooit om ons lot te verbeteren, mogen wij ons ideologisch “vals bewustzijn” wel eens testen.</p>
<p>Het lijkt er op dat onze ideologische reflexen, meer problemen veroorzaken dan oplossen. Vanuit die gedachte proberen wij dit thema verder vorm te geven. Wie wil, denkt mee.</p>De mop van ICTtag:horizontalisering.nl,2011-12-13:2303270:BlogPost:140262011-12-13T14:31:21.000ZTom van Doormaalhttps://horizontalisering.nl/profile/TomvanDoormaal
<p><br></br>Vroeger zat de wereld overzichtelijk in elkaar. De openbaarheid was de dorpsomroeper, de krant, de roddel over de schutting. De overheid was georganiseerd, zoals door Kafka beschreven en door Weber voorgeschreven, met een toegewijd leger ambtenaren en een politiek verantwoordelijke aan de top. De mensen organiseerden zich door de krant, door pamfletten, door persoonlijke contacten via vergaderingen en demonstraties.<br></br> <strong>Openbaarheid</strong><br></br> Dat land herinner ik me nog…</p>
<p><br/>Vroeger zat de wereld overzichtelijk in elkaar. De openbaarheid was de dorpsomroeper, de krant, de roddel over de schutting. De overheid was georganiseerd, zoals door Kafka beschreven en door Weber voorgeschreven, met een toegewijd leger ambtenaren en een politiek verantwoordelijke aan de top. De mensen organiseerden zich door de krant, door pamfletten, door persoonlijke contacten via vergaderingen en demonstraties.<br/> <strong>Openbaarheid</strong><br/> Dat land herinner ik me nog heel goed. De kunst van het stencillen ben ik nog machtig, het pamfletten in brievenbussen doen, het rondrijden met een geluidswagen. De stencilmachine staat inmiddels in het museum. Geluidswagens kennen we niet meer. Pamfetten wel: de techniek heeft ze alleen maar mooier gemaakt, gemakkelijker te maken ook. Ergens in de loop van de jaren negentig zette mijn werkgever een PC op mijn bureau en nam mij, bijna letterlijk, mijn fijnschrijver af. Op Internet begon een nieuw soort openbaarheid, waar ik geen idee van had. Ik pionierde in de jaren zeventig met kabeltelevisie, toen een heel moderne openbaarheid, maar daarna heb ik andere dingen gedaan.<br/> Misschien is de echte sprong voorwaarts toch wel de ontwikkeling van de zoekmachines, al snel overwoekerd door Google. Daarmee kon Google “aandacht” verkopen: in ruil voor je aandacht kreeg je een gestructureerd antwoord op je zoekvraag. Je dacht kennis te verwerven, maar Google verkocht je aandacht aan adverteerders, die jou iets hadden aan te bieden. Gelukkig bedachten de bloggers van het eerste uur dat internetters niet alleen suffe consumenten waren, maar dat het Internet ook mogelijkheden bood voor informatie, sociale organisatie en verheffing.<br/> De ontwikkeling liet de overheid niet onberoerd. Bij de komst van de kopieermachines nam de omvang van de archieven exponentieel toe: ineens was het probleem van informatiespreiding in de organisatie opgelost. Iedereen kreeg simpel een kopie van alles. Veel papier kostte dat wel. De ouderwetse bureaucratie van Kafka, veranderde in de geoliede machine van Weber, objectief, onpersoonlijk en onbevooroordeeld. Alleen had de overheid spoedig niet langer onwetende, schuchtere burgers tegenover zich, maar juist mensen, die alles wisten of meer wisten dan de hen betuttelende ambtenaren. Dat leverde nieuwe ruzie over feiten.<br/> <strong>De weetmuts</strong><br/> Hoe leuk is het om alles te weten? Marten Toonder schreef hierover in 1975 Heer Bommel en de Weetmuts. Onder de Zwarte Bergen leven de kwillen, zwammen die door draden aan elkaar verbonden zijn en communiceren. “Op die manier weet de een wat de ander weet en zo is er nooit ruzie.” Maar de nieuwsgierigheid naar ander leven bevangt de Kwillen en als heer Bommel wil gaan wandelen, waarschuwt Kwetal hem voor een gnoom met een weethoed, die door de bergen dwaalt.<br/> De Kwil komt kennis verzamelen en eet hele bibliotheken leeg. Hij belandt uiteindelijk op het hoofd van heer Bommel en verbindt zich met zijn brein. De onfortuinlijke heer krijgt daardoor een onmetelijke kennis. Die deelt hij graag met anderen, maar dezen blijken daar weinig belangstellend naar. Gefrustreerd belandt hij in de behandelkamer van Drs. Zielknijper, die hem achteloos voorstelt een atoombom te maken, als er niemand naar hem wil luisteren. Dat vindt Bommel een geweldig idee en hij stort zich op de ingewikkelde berekeningen. Maar hoofdpijn en slapeloosheid zijn het gevolg.<br/> Het wordt steeds erger en Tom Poes moet redding brengen. Hij krijgt van Kwetal een apparaat om de weethoed onschadelijk te maken. Het is een motief analysator, volgens prof. Prlwytzkofski:”en der kennis is verzwonden, omdat hij gener motief had.”<br/> Zo wordt Bommel bevrijd van een schier eindeloze kennis: ”Een goede nachtrust en een voedzaam ontbijt hebben wonderen gedaan aan mijn gevoelig gestel, zodat ik helemaal geen last meer heb van kennis en andere onzin.”<br/> Het volgend decennium<br/> Wat Marten Toonder voorzag was de ontwikkeling van een BCI, een “brain computer interface”. Het geluk van de wat onnozele Heer Bommel zal ons niet geworden. Omstreeks 2015 zal de wet van Moore niet langer op gaan, omdat de ruimte voor verdere verkleining van circuits dan op is. Maar dat het gebruik van internet zich verder zal ontwikkelen, lijkt wel tamelijk zeker: griezelig is het idee van een biotechnologische koppeling tussen het brein en het net. Dat is de weetmuts van Toonder...<br/> Mensen als Chorost en Kurzweil schrijven hierover. Kurzweil zegt dat mensen zich overstijgen door hun kennis uit te breiden. Daar komt orde van. En orde is “information that fits a purpose”. In een voetnoot had hij wel mogen vermelden dat zijn inzicht van Prof. Prlwytskofski stamde.<br/> Een driver is natuurlijk de militaire toepassing: een gedachten-helm, die woordloze communicatie op het slagveld mogelijk maakt, door sensors, die overgebrachte gedachtengolven lezen en direct in het brein van de drager brengen. Maar als dat kan, moet het ook mogelijk zijn medische toepassingen te maken waarmee verlammingen kunnen worden overwonnen: rechtstreeks bij de patiënt, maar ook op afstand. Tenslotte is de technologie waarmee de Amerikanen een halve aardbol verderop terroristen vermoorden al in gebruik.<br/> Democratie is gebaat bij het zien en verkennen van het standpunt van de ander. Dat gebeurde vroeger door “broadcasting”, de brede en niet gepersonaliseerde communicatie over feiten. Internet en bloggers scheppen vooral naast elkaar staande universa van gelijkgestemden. Dat is een risico. Dat is met de huidige discussiepraktijk nog onvoldoende ondervangen. <br/> Maar omgekeerd geldt ook dat de communicatie over de politiek eindeloos vergemakkelijkt wordt door de moderne techniek. De politieke partijen moeten nog uitvinden hoe zij de bijdragen van hun kritische en meedenkende leden moeten verwerken. Veel partijen hebben veel mogelijkheden voor debat op internet, maar de effectiviteit daarvan is voor het individuele lid nog niet zo goed te merken. <br/> En paar jaar terug kon het Landelijk Aksie Komité Scholieren sneller een massale demonstratie op het Museumplein organiseren, dan de PTT een brief kon bezorgen waarin de demonstratie werd aangevraagd. Daartoe werden een paar oude technieken gebruikt. Inmiddels lijkt de Arabische Lente gevoed door pragmatisch en inventief gebruik van de nieuwe media. De autoritaire regimes in de wereld zijn er terecht als de dood voor.<br/> Besturen wordt, meer dan voorheen, goede informatie verwerking. We moeten toe naar een i-overheid, schrijft de WRR, in maart van dit jaar. Als data met elkaar worden verbonden, ontstaan nieuwe mogelijkheden voor effectief besturen. Maar ook risico’s voor privacy en voor een tirannieke overheid.<br/> En hoe zal het de bloggerswereld vergaan? Het zal een plek moeten zijn waar de risico’s en kansen van deze ontwikkelingen moeten worden besproken. Het zal een plek moeten zijn waar moderne politici en ambtenaren regelmatig komen om te volgen wat er speelt. De bloggers zelf moet actief werken aan het risico van de nadelen, opdat de werelden naast elkaar, zonder democratische confrontaties, wordt bestreden. Dat betekent dat meer aandacht nodig is voor bezoek, voor uitwisseling van denkbeelden, voor een betere vorm van discussie en debat. Het mag wel prettig zijn versterkt te worden in je oordelen, ondermijning van die zelfde oordelen kan je visie ook veel beter en genuanceerder maken.<br/> Want die kernwaarde blijft ook komend decennium overeind: het is normaal dat wij de werkelijkheid verschillend beoordelen en definiëren. Maar wij hebben ook geleerd dat we die verschillen bespreken en van elkaar accepteren, zonder geweld of onderdrukking. Aan die waarde kan en moet Internet ook het komende decennium een bijdrage leveren.</p>De ondraaglijke lichtheid van de ideologietag:horizontalisering.nl,2011-11-15:2303270:BlogPost:123252011-11-15T13:14:31.000ZTom van Doormaalhttps://horizontalisering.nl/profile/TomvanDoormaal
<p>Wat is er mis met de traditionele partijen? Het CDA voerde de beschamende Mauro-passie op, de PvdA voorzitter vertrekt met een uithaal naar de fatsoenlijkste heer in het parlement. De kiezer beloonde het gedoe met afnemende steun.</p>
<p>Maar er is hoop dat het weer eens ergens over gaat. De PvdA van Kok had de rode veren afgeschaft. Maar de socialisten lijken die wel terug te willen rn brgonnen het project “Van Waarde”: waarvoor zaten we ook al weer in de politiek? De TV vereist…</p>
<p>Wat is er mis met de traditionele partijen? Het CDA voerde de beschamende Mauro-passie op, de PvdA voorzitter vertrekt met een uithaal naar de fatsoenlijkste heer in het parlement. De kiezer beloonde het gedoe met afnemende steun.</p>
<p>Maar er is hoop dat het weer eens ergens over gaat. De PvdA van Kok had de rode veren afgeschaft. Maar de socialisten lijken die wel terug te willen rn brgonnen het project “Van Waarde”: waarvoor zaten we ook al weer in de politiek? De TV vereist tegenwoordig een straathond als fractievoorzitter, die soundbites blaft. Maar het gaat over iets ingewikkelder thema’s.</p>
<p>Zo wordt het geld in onze zak voortdurend gegijzeld door de financiële markten (Wie zijn dat eigenlijk? Waren die er vroeger niet?), vloeien de miljarden naar onproductieve Grieken en straks ook naar corrupte en criminele Italianen. Zo smelten de pensioenen in rap tempo, door de zenuwen van de beleggers en het versleten monetaire beleidsinstrument van de lage rente. Zo stijgen de zorgkosten aanzienlijk sneller dan het BNP en bedenkt Schnabel als list dat ouderen voor de bekostiging van hun zorg hun huis maar moeten opeten. En als je geen huis hebt? Zo bereidt de Israëlische regering een nieuwe oorlog in het Midden Oosten voor, omdat Iran de bom ontwikkelt en Obama kan Israël niet remmen, omdat de AIPAC zijn herverkiezing dan blokkeert.</p>
<p>Stof genoeg, voor politiek debat. Waarom is de moderne ICT niet doorgedrongen in onze politieke handelwijzen? De Arabische Lente kreeg er vleugels van, maar bij ons blijft het vooralsnog bij tentenkampjes met geïnspireerde halve dwazen. In de paarse periode kon de PvdA wel zonder “rode veren”. Maar de Wiardi Beckmannstichting bedacht dat het ideologisch gedachtengoed maar eens moest worden opgepoetst. Helpt dat dan wellicht?</p>
<p>Maar neen: volgens de NRC krijgt een sociaal democrate in Utrecht vlekken in haar nek, als ze het woord ‘nieuw’ of ‘vernieuwd’ hoort; daarop kreeg zij bijval. Ik moet u nu bekennen dat ik ook sociaal democraat ben; maar mijn tenen staan krom van schaamte. Niet over de vlekken van mijn partijgenote, want iedereen heeft het recht om uit te glijden of domme dingen te zeggen. Ook hooggeleerde partijgenoten als Maarten van Rossem hebben dat recht, geen straathond en zijn one-liners vallen over het algemeen wel in de smaak. Neen, mijn schaamte geldt de kwaliteit van het openbaar debat. De NRC slaagde er niet in enig inzicht van betekenis vast te leggen.</p>
<p>Ook in Nijmegen was zo’n Van Waarde-debat, waar door de Gelderlander ruim verslag van werd gedaan, alsof het een keerpunt in de nationale politiek was, een dageraad van nieuw politiek denken. Daar was ik bij. Ik heb ruim 135 partijgenoten gezien, die een tamelijk fletse middag met elkaar babbelden over oppervlakkige stellingen over bestuurlijke probleempjes. De PvdA is een mentale soortgenoot van het CDA; “we rule this country”. De kiezer is helaas even de weg kwijt, maar dat komt weer goed, als we het wat beter uitleggen en Wilders aanpakken. Ik geloof dat het een slagje anders ligt.</p>
<p>Hoe gaat zo’n debat? Omdat ik grote zorgen heb over de ontwikkelingen in Europa tekende ik in op dit thema. Je kon ook discussie voeren over het ontslagrecht, buurtveiligheid, integratie of gezondheidszorg. Een merkwaardig lijstje, denkend aan het Midden Oosten, de vleugellamme Obama, de regulering van de financiële sector, de pensioenen, de werkgelegenheid, de mondiale concurrentie, de gevolgen daarvan voor arbeidsmarkt, onderwijs, etc. Maar ik was blij dat het ergens over ging, overwon mijn weerzin tegen congressen en stortte mij in de discussie over Europa.</p>
<p>De inleiding ging nog: de voorzitter meldde dat Nijmegen vol winkelende mensen liep, op een mooie nazomerdag en dat zij geen interesse hadden in de politiek. Ik interrumpeerde dat ze toch wel de euro met ons gemeen hadden, hetgeen enig gegniffel opleverde, terwijl het toch eigenlijk serieus bedoeld was. Maar sprak de inleider: ‘in de EU ontbreken de politieke en fiscale integratie’. Vervolgens werd de stelling geselecteerd waarover meningsverschil bestond: <i>een gemeenschappelijke lijsttrekker voor alle sociaal democraten.</i></p>
<p>Na enig gekeuvel, kreeg ik de kans: “de inleider gaf net de twee weeffouten van de Europese integratie aan: geen politieke integratie en geen fiscale. Dat zijn de clichés waarover iedereen het wel eens is. Waarom praat niemand daarover? Elke dag zien we de misere van Griekenland op TV, zorgen over de miljarden en de aanvallen van de financiële markten, maar over de weeffouten praat niemand. Ook wij weer niet: kan iemand uitleggen waarom niet? Een gezamenlijke lijsttrekker is een onzinthema.” Dat gaf wel een beetje opschudding, maar de discussie verliep al snel naar de volgende stelling: “<i>de loonontwikkeling in de verschillende landen moet op elkaar worden afgestemd”.</i> Ik had daar moeite mee: op zich is de convergentie tussen de lidstaten van belang, maar stem de lonen van Nederland en Slowakije eens even op elkaar af. Dat verraadt toch wel een beetje simplistisch wereldbeeld en overmatig vertrouwen in het interventievermogen van de overheid.</p>
<p>Ik kreeg nog een kans en zei dat ik ‘méér overdracht van bevoegdheden aan Europa wilde, maar ook minder’. Een voormalig EU-parlementslid viel mij bij: het subsidiariteitsbeginsel was daarin leidend. Ik hoopte dat de discussie nu begon, maar hij eindigde op dit punt. Trichet had in zijn afscheidsrede ook het woord nog genoemd, zonder nadere specificaties. Misschien moeten we over het “S-woord” spreken als we het over globale en specifieke bevoegdheden hebben? Ik moet de eerste tegenstander van het subsidiariteitsbeginsel nog tegen komen.</p>
<p>De lezer raadt het al: bij de finale rapportage kwam niets van deze discussie terug. Ik had ook wel bij een andere subgroep kunnen zitten. Iedereen was in zijn nopjes, Job Cohen spoorde de “linkse vernieuwers” nog wat aan en meldde hoe belangrijk hij inhoudelijke reflectie vond.</p>
<p>Toen ik verslag uitbracht aan mijn lokale fractievoorzitter, zei die: “Wat je eigenlijk vertelt, is dat wij niet in staat zijn een fatsoenlijk debat met elkaar te voeren over wat ons beweegt; klopt dat?” Ik moest na enig nadenken bekennen dat dat precies de reden was, waarom ik er geen energie had opgedaan. En dat terwijl de aanwezigen buitengewoon veel kwaliteit, ervaring en niveau hadden ingebracht. Het kan moeilijk erger.</p>
<p> </p>